Ορμονικές Εξετάσεις Αίματος: Όλα Όσα Πρέπει να Γνωρίζετε

Ορμονικές Εξετάσεις Αίματος - Doctor Home Care

Οι ορμονικές εξετάσεις αίματος αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της σύγχρονης διαγνωστικής ιατρικής και παίζουν καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη, διάγνωση και παρακολούθηση πολλών παθήσεων. Οι ορμόνες είναι “χημικοί αγγελιοφόροι” που παράγονται από τους ενδοκρινείς αδένες και μεταφέρονται μέσω του αίματος σε διάφορα όργανα και ιστούς, ρυθμίζοντας πολυάριθμες λειτουργίες του οργανισμού, από τον μεταβολισμό και την ανάπτυξη έως την αναπαραγωγή και τη διάθεση.

Ο ορμονολογικός έλεγχος μπορεί να αποκαλύψει διαταραχές που επηρεάζουν την καθημερινή ζωή, όπως προβλήματα γονιμότητας, διαταραχές του θυρεοειδούς, διαβήτη ή άλλες ενδοκρινικές παθήσεις. Στο άρθρο αυτό, θα εξετάσουμε λεπτομερώς τις ορμονικές εξετάσεις αίματος, πότε είναι απαραίτητες, πώς πρέπει να προετοιμαστείτε και πώς να ερμηνεύσετε τα αποτελέσματά τους.

Τι είναι οι ορμόνες και πώς επηρεάζουν τον οργανισμό

Οι ορμόνες είναι βιοχημικές ουσίες που λειτουργούν ως “μηνύματα” μεταξύ των κυττάρων και των οργάνων. Παράγονται κυρίως από τους ενδοκρινείς αδένες, οι οποίοι περιλαμβάνουν:

  • Υπόφυση: Συχνά αποκαλείται “αρχηγός” των ενδοκρινών αδένων, παράγει ορμόνες που ελέγχουν άλλους αδένες
  • Θυρεοειδής: Ρυθμίζει το μεταβολισμό, την ανάπτυξη και λειτουργία του νευρικού συστήματος
  • Παραθυρεοειδείς: Ελέγχουν τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα
  • Επινεφρίδια: Παράγουν ορμόνες του στρες και ρυθμίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα
  • Πάγκρεας: Παράγει ινσουλίνη και γλυκαγόνη για τη ρύθμιση του σακχάρου
  • Ωοθήκες: Παράγουν οιστρογόνα και προγεστερόνη στις γυναίκες
  • Όρχεις: Παράγουν τεστοστερόνη στους άνδρες

Ο θυρεοειδής αδένας αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους ενδοκρινείς αδένες, που λειτουργεί ως αθόρυβος ρυθμιστής του οργανισμού μας.

Οι ορμόνες επηρεάζουν σχεδόν κάθε κυτταρική διαδικασία και είναι ζωτικής σημασίας για:

  • Το μεταβολισμό και την ενεργειακή ισορροπία
  • Την ανάπτυξη των ιστών
  • Τη σεξουαλική λειτουργία και αναπαραγωγή
  • Τη ρύθμιση υγρών και ηλεκτρολυτών
  • Την απόκριση στο στρες και τα τραύματα
  • Τους κιρκαδιανούς ρυθμούς (κύκλο ύπνου-αφύπνισης)

Η ορμονική ισορροπία είναι κρίσιμη για την υγεία. Ακόμη και μικρές διακυμάνσεις στα επίπεδα των ορμονών μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικές αλλαγές στον οργανισμό και να προκαλέσουν διάφορα συμπτώματα και παθήσεις.

Πότε συνιστώνται οι ορμονικές εξετάσεις αίματος

Οι ορμονικές εξετάσεις αίματος μπορεί να συνιστώνται σε διάφορες περιπτώσεις:

Συμπτώματα που μπορεί να υποδεικνύουν ορμονικές διαταραχές:

  • Ανεξήγητη κόπωση ή αδυναμία
  • Ξαφνική αύξηση ή απώλεια βάρους
  • Διαταραχές του ύπνου
  • Τριχόπτωση ή αυξημένη τριχοφυΐα
  • Δερματικά προβλήματα (ακμή, ξηροδερμία)
  • Διαταραχές της περιόδου στις γυναίκες
  • Στυτική δυσλειτουργία στους άνδρες
  • Αλλαγές στη διάθεση (κατάθλιψη, άγχος)
  • Μυϊκή αδυναμία ή πόνοι στις αρθρώσεις
  • Αυξημένη ευαισθησία στη ζέστη ή το κρύο

Παρακολούθηση χρόνιων παθήσεων:

  • Διαβήτης (τύπου 1 και 2)
  • Παθήσεις του θυρεοειδή (υποθυρεοειδισμός, υπερθυρεοειδισμός)
  • Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS)
  • Οστεοπόρωση
  • Ενδομητρίωση
  • Υπογονιμότητα

Προληπτικός έλεγχος:

  • Γυναίκες κατά την εμμηνόπαυση
  • Οικογενειακό ιστορικό ενδοκρινικών παθήσεων
  • Αθλητές υψηλών επιδόσεων
  • Άτομα άνω των 50 ετών (έλεγχος θυρεοειδούς)

Ειδικές περιπτώσεις:

  • Εγκυμοσύνη και προγραμματισμός εγκυμοσύνης
  • Διερεύνηση υπογονιμότητας
  • Έλεγχος ανάπτυξης σε παιδιά και εφήβους
  • Θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης

Προετοιμασία για τις ορμονικές εξετάσεις αίματος

Η σωστή προετοιμασία είναι κρίσιμη για την ακρίβεια των αποτελεσμάτων των ορμονικών εξετάσεων:

Οδηγίες νηστείας:

  • Για τις περισσότερες ορμονικές εξετάσεις αίματος συνιστάται νηστεία 8-12 ωρών
  • Επιτρέπεται συνήθως η κατανάλωση νερού (όχι άλλων υγρών)
  • Εξετάσεις όπως η γλυκόζη νηστείας και η ινσουλίνη απαιτούν αυστηρή νηστεία
  • Για εξετάσεις όπως η TSH και οι θυρεοειδικές ορμόνες, η νηστεία δεν είναι πάντα απαραίτητη (συμβουλευτείτε το γιατρό σας)

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη σωστή προετοιμασία για εξετάσεις αίματος, μπορείτε να επισκεφθείτε τον οδηγό μας για τις βιοχημικές εξετάσεις αίματος.

Ώρα της ημέρας:

  • Ορισμένες ορμόνες, όπως η κορτιζόλη και η τεστοστερόνη, παρουσιάζουν διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας
  • Οι εξετάσεις αυτές συνήθως γίνονται νωρίς το πρωί (7-9 π.μ.)
  • Ακολουθήστε πάντα τις οδηγίες του γιατρού σας για την καταλληλότερη ώρα δειγματοληψίας

Φάση του έμμηνου κύκλου:

  • Για τις γυναίκες, πολλές ορμονικές εξετάσεις πρέπει να γίνονται σε συγκεκριμένες ημέρες του κύκλου:
    • Εξετάσεις FSH, LH και οιστραδιόλης συνήθως την 3η ημέρα του κύκλου
    • Εξέταση προγεστερόνης συνήθως την 21η ημέρα (ή 7 ημέρες πριν την αναμενόμενη περίοδο)
  • Ενημερώστε το γιατρό σας για την ημέρα του κύκλου σας κατά την εξέταση

Φάρμακα και συμπληρώματα:

  • Ορισμένα φάρμακα μπορεί να επηρεάσουν τα επίπεδα των ορμονών:
    • Κορτικοστεροειδή
    • Αντισυλληπτικά χάπια
    • Ορμονική θεραπεία υποκατάστασης
    • Συμπληρώματα θυρεοειδούς
  • Συμβουλευτείτε το γιατρό σας για πιθανή προσωρινή διακοπή των φαρμάκων πριν την εξέταση ή για την ερμηνεία των αποτελεσμάτων λαμβάνοντας υπόψη τα φάρμακα που λαμβάνετε

Πρακτικές συμβουλές:

  • Αποφύγετε την έντονη άσκηση 24 ώρες πριν την εξέταση
  • Περιορίστε το στρες που μπορεί να επηρεάσει ορισμένες ορμόνες
  • Διατηρήστε τις συνήθειες ύπνου σας
  • Ενυδατωθείτε επαρκώς (εκτός αν έχετε λάβει διαφορετικές οδηγίες)
  • Ενημερώστε το προσωπικό του εργαστηρίου για τυχόν πρόσφατες ασθένειες ή αλλαγές στην υγεία σας

Αν δεν μπορείτε να μεταβείτε σε κάποιο διαγνωστικό κέντρο, υπάρχει η δυνατότητα για αιμοληψία κατ’ οίκον από εξειδικευμένο προσωπικό στο χώρο σας.

Βασικές ορμονικές εξετάσεις για τη λειτουργία του θυρεοειδούς

Ο θυρεοειδής είναι ένας από τους πιο σημαντικούς ενδοκρινείς αδένες, καθώς επηρεάζει σχεδόν όλες τις μεταβολικές διαδικασίες στο σώμα. Οι βασικές εξετάσεις για τη λειτουργία του περιλαμβάνουν:

TSH (Θυρεοειδοτρόπος ορμόνη)

  • Τι είναι: Παράγεται από την υπόφυση και ρυθμίζει την παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών
  • Φυσιολογικές τιμές: 0,4-4,0 mU/L (μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με το εργαστήριο)
  • Αυξημένες τιμές: Συνήθως υποδεικνύουν υποθυρεοειδισμό (χαμηλή λειτουργία θυρεοειδούς)
  • Χαμηλές τιμές: Συνήθως υποδεικνύουν υπερθυρεοειδισμό (αυξημένη λειτουργία θυρεοειδούς)
  • Πότε συνιστάται: Ως βασική εξέταση προληπτικού ελέγχου και διερεύνησης συμπτωμάτων σχετικών με το θυρεοειδή

T3 (Τριιωδοθυρονίνη)

  • Τι είναι: Μία από τις δύο κύριες ορμόνες που παράγει ο θυρεοειδής
  • Μορφές:
    • Ολική T3: Μετράει τόσο την ελεύθερη όσο και τη δεσμευμένη T3
    • Ελεύθερη T3 (FT3): Μετράει μόνο το μη δεσμευμένο μέρος (βιολογικά ενεργό)
  • Φυσιολογικές τιμές:
    • Ολική T3: 80-200 ng/dL
    • Ελεύθερη T3: 2,3-4,2 pg/mL
  • Κλινική σημασία: Πιο ισχυρή μεταβολικά από την T4, αλλά παράγεται σε μικρότερες ποσότητες

T4 (Θυροξίνη)

  • Τι είναι: Η κύρια ορμόνη που παράγεται από το θυρεοειδή
  • Μορφές:
    • Ολική T4: Περιλαμβάνει τόσο το δεσμευμένο όσο και το ελεύθερο μέρος
    • Ελεύθερη T4 (FT4): Μόνο το βιολογικά ενεργό μέρος
  • Φυσιολογικές τιμές:
    • Ολική T4: 5,0-12,0 μg/dL
    • Ελεύθερη T4: 0,8-1,8 ng/dL
  • Κλινική σημασία:
    • Μετατρέπεται σε T3 στους ιστούς
    • Η ελεύθερη T4 είναι πιο αξιόπιστη από την ολική

Αντισώματα θυρεοειδούς

  • Anti-TPO (Αντισώματα έναντι της θυρεοειδικής υπεροξειδάσης):
    • Φυσιολογικές τιμές: <35 IU/mL
    • Αυξημένες τιμές υποδεικνύουν αυτοάνοσες παθήσεις του θυρεοειδούς (π.χ. Hashimoto)
  • Anti-TG (Αντισώματα έναντι της θυρεοσφαιρίνης):
    • Φυσιολογικές τιμές: <40 IU/mL
    • Επίσης παρατηρούνται σε αυτοάνοσες παθήσεις του θυρεοειδούς
  • TRAb (Αντισώματα έναντι των υποδοχέων TSH):
    • Φυσιολογικές τιμές: <1,75 IU/L
    • Αυξημένα σε περιπτώσεις νόσου Graves

Κλινικές καταστάσεις που διαγιγνώσκονται

  • Υποθυρεοειδισμός: Χαμηλή παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών (↑TSH, ↓T4, ↓T3)
  • Υπερθυρεοειδισμός: Υπερβολική παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών (↓TSH, ↑T4, ↑T3)
  • Θυρεοειδίτιδα Hashimoto: Αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα που οδηγεί σε υποθυρεοειδισμό
    • Χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα αντι-TPO και αντι-TG
  • Νόσος Graves: Αυτοάνοση διαταραχή που προκαλεί υπερθυρεοειδισμό
    • Χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα TRAb

Ορμονικές εξετάσεις αίματος για τον αναπαραγωγικό άξονα στις γυναίκες

Οι ορμόνες του αναπαραγωγικού συστήματος στις γυναίκες παίζουν κρίσιμο ρόλο στην έμμηνο ρύση, τη γονιμότητα και τη γενική υγεία. Οι κύριες εξετάσεις περιλαμβάνουν:

FSH (Ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη)

  • Τι είναι: Παράγεται από την υπόφυση και διεγείρει την ανάπτυξη των ωοθυλακίων στις ωοθήκες
  • Διακυμάνσεις κατά τον έμμηνο κύκλο:
    • Αρχή του κύκλου (φάση ωοθυλακίου): 3,5-12,5 mIU/mL
    • Μέση του κύκλου (ωορρηξία): 4,7-21,5 mIU/mL
    • Τέλος του κύκλου (ωχρινική φάση): 1,7-7,7 mIU/mL
  • Σημασία:
    • Αξιολόγηση ωοθηκικής λειτουργίας
    • Διερεύνηση διαταραχών εμμήνου ρύσεως
    • Εκτίμηση ωοθηκικής εφεδρείας και γονιμότητας
    • Διάγνωση πρόωρης ωοθηκικής ανεπάρκειας

LH (Ωχρινοτρόπος ορμόνη)

  • Τι είναι: Παράγεται από την υπόφυση και προκαλεί την ωορρηξία και τη δημιουργία του ωχρού σωματίου
  • Διακυμάνσεις κατά τον έμμηνο κύκλο:
    • Αρχή του κύκλου: 2,4-12,6 mIU/mL
    • Μέση του κύκλου (αιχμή): 14,0-95,6 mIU/mL
    • Τέλος του κύκλου: 1,0-11,4 mIU/mL
  • Σημασία:
    • Προσδιορισμός του χρόνου ωορρηξίας
    • Διάγνωση του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) – αυξημένος λόγος LH:FSH
    • Διερεύνηση αμηνόρροιας και υπογονιμότητας

Οιστρογόνα

  • Τι είναι: Ομάδα ορμονών με κύριο εκπρόσωπο την οιστραδιόλη (E2)
  • Παραγωγή: Κυρίως από τις ωοθήκες και σε μικρότερο βαθμό από τα επινεφρίδια
  • Διακυμάνσεις κατά τον έμμηνο κύκλο:
    • Αρχή του κύκλου: 20-160 pg/mL
    • Μέση του κύκλου (αιχμή): 150-500 pg/mL
    • Τέλος του κύκλου: 30-450 pg/mL
  • Σημασία:
    • Ανάπτυξη των δευτερογενών φυλετικών χαρακτηριστικών
    • Ρύθμιση του εμμήνου κύκλου
    • Γονιμότητα και προετοιμασία του ενδομητρίου για εγκυμοσύνη
    • Διατήρηση της υγείας των οστών
    • Προστασία του καρδιαγγειακού συστήματος

Προγεστερόνη

  • Τι είναι: Ορμόνη που παράγεται κυρίως από το ωχρό σωμάτιο μετά την ωορρηξία
  • Διακυμάνσεις κατά τον έμμηνο κύκλο:
    • Ωοθυλακική φάση: <1,5 ng/mL
    • Ωχρινική φάση: 3,0-25,0 ng/mL
    • Εγκυμοσύνη (1ο τρίμηνο): 10-50 ng/mL
  • Σημασία:
    • Επιβεβαίωση της ωορρηξίας (μέτρηση 7 ημέρες μετά την αναμενόμενη ωορρηξία)
    • Προετοιμασία του ενδομητρίου για εμφύτευση
    • Διατήρηση της εγκυμοσύνης
    • Διάγνωση ανεπάρκειας ωχρού σωματίου
    • Αξιολόγηση απειλούμενης αποβολής

Προλακτίνη

  • Τι είναι: Ορμόνη που παράγεται από την υπόφυση και είναι υπεύθυνη για την παραγωγή γάλακτος
  • Φυσιολογικές τιμές: 5-25 ng/mL (μη θηλάζουσες γυναίκες)
  • Αυξημένες τιμές παρατηρούνται σε:
    • Εγκυμοσύνη και θηλασμό
    • Στρες και έντονη άσκηση
    • Προλακτίνωμα (όγκος της υπόφυσης)
    • Λήψη ορισμένων φαρμάκων (αντιψυχωσικά, ορισμένα αντιυπερτασικά)
    • Υποθυρεοειδισμό
  • Συμπτώματα υπερπρολακτιναιμίας:
    • Γαλακτόρροια (έκκριση γάλακτος εκτός θηλασμού)
    • Αμηνόρροια ή διαταραχές εμμήνου ρύσεως
    • Υπογονιμότητα
    • Μειωμένη λίμπιντο

AMH (Αντιμυλλέρια ορμόνη)

  • Τι είναι: Παράγεται από τα κοκκώδη κύτταρα των αναπτυσσόμενων ωοθυλακίων
  • Φυσιολογικές τιμές: Ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία (γενικά: 1,0-4,0 ng/mL)
  • Σημασία:
    • Δείκτης ωοθηκικής εφεδρείας (αριθμός υπολειπόμενων ωοθυλακίων)
    • Πρόβλεψη της αναπαραγωγικής διάρκειας ζωής
    • Εκτίμηση της ανταπόκρισης σε τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής
    • Διάγνωση συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών (συχνά αυξημένη)
  • Πλεονεκτήματα: Σχετικά σταθερή κατά τη διάρκεια του κύκλου, επιτρέποντας τη μέτρηση οποιαδήποτε ημέρα

Ορμονικές εξετάσεις αίματος για τον αναπαραγωγικό άξονα στους άνδρες

Όπως και στις γυναίκες, οι ορμόνες παίζουν κρίσιμο ρόλο στην αναπαραγωγική υγεία των ανδρών. Οι κύριες εξετάσεις περιλαμβάνουν:

Τεστοστερόνη

  • Τι είναι: Η κύρια ανδρική ορμόνη (ανδρογόνο) που παράγεται κυρίως από τους όρχεις
  • Μορφές:
    • Ολική τεστοστερόνη: Περιλαμβάνει τόσο τη δεσμευμένη όσο και την ελεύθερη μορφή
    • Ελεύθερη τεστοστερόνη: Η βιολογικά ενεργή μορφή (1-2% της ολικής)
    • Βιοδιαθέσιμη τεστοστερόνη: Περιλαμβάνει την ελεύθερη και τη συνδεδεμένη με αλβουμίνη
  • Φυσιολογικές τιμές:
    • Ολική τεστοστερόνη: 300-1000 ng/dL (τιμές αναφοράς ενηλίκων ανδρών)
    • Ελεύθερη τεστοστερόνη: 9-30 ng/dL
  • Σημασία:
    • Ανάπτυξη των ανδρικών χαρακτηριστικών (φωνή, τρίχωμα, μυϊκή μάζα)
    • Παραγωγή σπερματοζωαρίων
    • Διατήρηση της σεξουαλικής επιθυμίας και λειτουργίας
    • Συμβολή στην οστική πυκνότητα και την ερυθροποίηση

FSH και LH στους άνδρες

  • FSH (Ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη):
    • Φυσιολογικές τιμές: 1,5-12,4 mIU/mL
    • Ρόλος: Διεγείρει τα κύτταρα Sertoli για την παραγωγή σπερματοζωαρίων
    • Αυξημένη σε περιπτώσεις πρωτοπαθούς υπογοναδισμού ή βλάβης των όρχεων
  • LH (Ωχρινοτρόπος ορμόνη):
    • Φυσιολογικές τιμές: 1,7-8,6 mIU/mL
    • Ρόλος: Διεγείρει τα κύτταρα Leydig για την παραγωγή τεστοστερόνης
    • Αυξημένη σε περιπτώσεις πρωτοπαθούς υπογοναδισμού
    • Μειωμένη σε περιπτώσεις δευτεροπαθούς υπογοναδισμού

Οιστραδιόλη στους άνδρες

  • Τι είναι: Οιστρογόνο που παράγεται σε μικρές ποσότητες στους άνδρες μέσω μετατροπής της τεστοστερόνης
  • Φυσιολογικές τιμές: 10-40 pg/mL
  • Πότε ελέγχεται:
    • Αξιολόγηση γυναικομαστίας
    • Διαταραχές της σεξουαλικής λειτουργίας
    • Διερεύνηση μειωμένης σπερματογένεσης
  • Αυξημένες τιμές μπορεί να οφείλονται σε:
    • Παχυσαρκία (λόγω αυξημένης περιφερικής αρωματοποίησης της τεστοστερόνης)
    • Ορισμένους όγκους
    • Κίρρωση ήπατος
    • Υπερθυρεοειδισμό

Προλακτίνη στους άνδρες

  • Φυσιολογικές τιμές: 2-18 ng/mL
  • Ρόλος στους άνδρες:
    • Επίδραση στην παραγωγή τεστοστερόνης
    • Ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος
    • Επίδραση στη σεξουαλική λειτουργία
  • Επιπτώσεις υπερπρολακτιναιμίας:
    • Μειωμένη σεξουαλική επιθυμία
    • Στυτική δυσλειτουργία
    • Υπογονιμότητα
    • Γυναικομαστία
  • Αιτίες αυξημένης προλακτίνης: Παρόμοιες με των γυναικών (προλακτίνωμα, φάρμακα, υποθυρεοειδισμός)

Αρχικός ορμονικός έλεγχος για υπογονιμότητα στους άνδρες

  • Τεστοστερόνη (ολική και ελεύθερη)
  • FSH και LH
  • Προλακτίνη
  • TSH (για αποκλεισμό θυρεοειδικής δυσλειτουργίας)
  • Σπερμοδιάγραμμα (αν και δεν είναι ορμονική εξέταση, είναι απαραίτητη)

Ορμόνες επινεφριδίων και μεταβολικές ορμόνες

Οι ορμόνες των επινεφριδίων και οι μεταβολικές ορμόνες επηρεάζουν πολλαπλές λειτουργίες του οργανισμού, από τη διαχείριση του στρες μέχρι τη ρύθμιση του σακχάρου και των ηλεκτρολυτών.

Κορτιζόλη

  • Τι είναι: Η κύρια ορμόνη του στρες, παράγεται από τη φλοιώδη μοίρα των επινεφριδίων
  • Ημερήσιος ρυθμός:
    • Πρωί (8 π.μ.): 5-25 μg/dL
    • Απόγευμα (4 μ.μ.): 3-12 μg/dL
    • Βράδυ (12 π.μ.): <10 μg/dL
  • Ρόλοι:
    • Ρύθμιση του μεταβολισμού της γλυκόζης
    • Αντι-φλεγμονώδης δράση
    • Απόκριση στο στρες
    • Διατήρηση της αρτηριακής πίεσης
  • Παθολογικές καταστάσεις:
    • Σύνδρομο Cushing: Υπερβολική παραγωγή κορτιζόλης
    • Νόσος Addison: Ανεπαρκής παραγωγή κορτιζόλης

ACTH (Αδρενοκορτικοτρόπος ορμόνη)

  • Τι είναι: Παράγεται από την υπόφυση και διεγείρει την παραγωγή κορτιζόλης
  • Φυσιολογικές τιμές: 7-69 pg/mL (πρωινή μέτρηση)
  • Σχέση με την κορτιζόλη:
    • Υψηλή ACTH και χαμηλή κορτιζόλη = Πρωτοπαθής επινεφριδιακή ανεπάρκεια (Addison)
    • Χαμηλή ACTH και υψηλή κορτιζόλη = Πρωτοπαθές σύνδρομο Cushing (π.χ. όγκος επινεφριδίων)
    • Υψηλή ACTH και υψηλή κορτιζόλη = Δευτεροπαθές σύνδρομο Cushing (π.χ. όγκος υπόφυσης)
  • Πότε εξετάζεται: Σε υποψία διαταραχών κορτιζόλης, για καθορισμό της αιτίας

Αλδοστερόνη

  • Τι είναι: Ορμόνη που παράγεται από τη φλοιώδη μοίρα των επινεφριδίων
  • Φυσιολογικές τιμές:
    • Όρθια θέση: 7-30 ng/dL
    • Κατάκλιση: 3-16 ng/dL
  • Ρόλος: Ρύθμιση της ισορροπίας νατρίου-καλίου και της αρτηριακής πίεσης
  • Κλινική σημασία:
    • Αυξημένη σε πρωτοπαθή αλδοστερονισμό (σύνδρομο Conn)
    • Μειωμένη σε επινεφριδιακή ανεπάρκεια
  • Συσχέτιση με το σύστημα ρενίνης-αγγειοτενσίνης

Ινσουλίνη και Γλυκαγόνη

  • Ινσουλίνη:
    • Τι είναι: Παράγεται από τα β-κύτταρα του παγκρέατος
    • Φυσιολογικές τιμές νηστείας: 2-25 μU/mL
    • Ρόλος: Μείωση του σακχάρου του αίματος, προαγωγή αποθήκευσης γλυκόζης
    • Μέτρηση: Σε συνδυασμό με τη γλυκόζη (αξιολόγηση αντίστασης στην ινσουλίνη)
  • Γλυκαγόνη:
    • Τι είναι: Παράγεται από τα α-κύτταρα του παγκρέατος
    • Φυσιολογικές τιμές: 50-100 pg/mL
    • Ρόλος: Αύξηση του σακχάρου του αίματος
    • Κλινική σημασία: Διάγνωση γλυκαγονώματος και αντιδραστικής υπογλυκαιμίας

DHEA-S (Θειϊκή Δεϋδροεπιανδροστερόνη)

  • Τι είναι: Το πιο άφθονο ανδρογόνο που παράγεται από τα επινεφρίδια
  • Φυσιολογικές τιμές:
    • Άνδρες: 80-560 μg/dL
    • Γυναίκες: 35-430 μg/dL
    • Μεταβάλλεται με την ηλικία (κορυφή στα 20-30 έτη, μετά σταδιακή μείωση)
  • Ρόλος:
    • Πρόδρομο μόριο για την παραγωγή τεστοστερόνης και οιστρογόνων
    • Επιδράσεις στο ανοσοποιητικό σύστημα
    • Νευροπροστατευτική δράση στον εγκέφαλο
  • Κλινική σημασία:
    • Αυξημένη σε συγγενή υπερπλασία επινεφριδίων και σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
    • Χρήσιμη στην αξιολόγηση υπερανδρογονισμού στις γυναίκες
    • Μειωμένη σε επινεφριδιακή ανεπάρκεια

Ειδικές Ορμονικές Εξετάσεις Αίματος

Ορισμένες φυσιολογικές ή παθολογικές καταστάσεις απαιτούν ειδικές ορμονικές εξετάσεις για την αξιολόγηση και παρακολούθησή τους.

Ορμονικές εξετάσεις κατά την εγκυμοσύνη

  • β-hCG (Χοριακή Γοναδοτροπίνη):
    • Εμφανίζεται στην κυκλοφορία 8-10 ημέρες μετά τη γονιμοποίηση
    • Διπλασιάζεται κάθε 48-72 ώρες στην αρχή της φυσιολογικής εγκυμοσύνης
    • Χρήσιμη για τη διάγνωση εγκυμοσύνης, έκτοπης κύησης και παρακολούθηση απειλούμενης αποβολής
    • Αυξημένη σε πολύδυμη κύηση και τροφοβλαστική νόσο
  • Οιστριόλη:
    • Παράγεται από τον πλακούντα
    • Αυξάνεται σταθερά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
    • Μέρος του τριπλού τεστ για ανίχνευση χρωμοσωμικών ανωμαλιών
  • Προγεστερόνη:
    • Κρίσιμη για τη διατήρηση της εγκυμοσύνης στο πρώτο τρίμηνο
    • Χαμηλά επίπεδα μπορεί να υποδεικνύουν κίνδυνο αποβολής
  • Άλφα-Εμβρυϊκή Πρωτεΐνη (AFP):
    • Αυξημένη σε ανωμαλίες του νευρικού σωλήνα
    • Μειωμένη σε σύνδρομο Down
    • Μέρος του τριπλού τεστ προγεννητικού ελέγχου

Ορμονικός έλεγχος στην εμμηνόπαυση

  • FSH:
    • Σημαντικά αυξημένη (>30 mIU/mL)
    • Ο πιο αξιόπιστος δείκτης εμμηνόπαυσης
    • Αυξάνεται 2-3 χρόνια πριν την τελευταία έμμηνο ρύση
  • Οιστραδιόλη:
    • Σημαντικά μειωμένη (<30 pg/mL)
    • Συμβάλλει στα εμμηνοπαυσιακά συμπτώματα (εξάψεις, αϋπνία, ξηρότητα κόλπου)
  • AMH:
    • Μειώνεται σταδιακά πριν την εμμηνόπαυση
    • Χρήσιμη για την πρόβλεψη του χρόνου της εμμηνόπαυσης
  • Ιnhibin B:
    • Μειώνεται πριν τις αλλαγές στην FSH
    • Δείκτης ωοθηκικής γήρανσης

Ορμονικός έλεγχος σε παιδιά και εφήβους

  • Αυξητική Ορμόνη (GH):
    • Φυσιολογικές τιμές: ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία και τη μέθοδο
    • Εξέταση διέγερσης GH για διάγνωση ανεπάρκειας αυξητικής ορμόνης
    • Ανεπάρκεια GH μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλό ανάστημα
  • IGF-1 (Ινσουλινόμορφος Αυξητικός Παράγοντας 1):
    • Πιο σταθερός από την GH (δεν έχει έντονες διακυμάνσεις)
    • Αξιολόγηση της δράσης της αυξητικής ορμόνης
    • Χρήσιμος για παρακολούθηση θεραπείας με GH
  • Ορμόνες εφηβείας:
    • Τεστοστερόνη στα αγόρια: Αξιολόγηση πρώιμης ή καθυστερημένης εφηβείας
    • Οιστραδιόλη στα κορίτσια: Αξιολόγηση πρώιμης ή καθυστερημένης εφηβείας
    • LH/FSH: Διαφοροποίηση μεταξύ κεντρικής και περιφερικής πρώιμης εφηβείας

Ειδικές περιπτώσεις: Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS)

Το PCOS είναι μια συχνή ενδοκρινική διαταραχή που επηρεάζει περίπου το 8-13% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Ο ορμονικός έλεγχος περιλαμβάνει:

  • Τεστοστερόνη (ολική και ελεύθερη):
    • Συχνά αυξημένη στο PCOS
    • Υπεύθυνη για συμπτώματα υπερανδρογονισμού (ακμή, υπερτρίχωση)
  • DHEA-S:
    • Μπορεί να είναι αυξημένη
    • Βοηθά στη διαφοροποίηση από άλλες αιτίες υπερανδρογονισμού
  • Αναλογία LH/FSH:
    • Συχνά >2-3:1 στο PCOS
    • Όχι απαραίτητη για τη διάγνωση αλλά υποστηρικτική
  • Ινσουλίνη και γλυκόζη:
    • Συχνή αντίσταση στην ινσουλίνη
    • Επιβεβαιώνεται με καμπύλη γλυκόζης και μέτρηση ινσουλίνης
  • AMH:
    • Συχνά αυξημένη λόγω του αυξημένου αριθμού μικρών ωοθυλακίων
    • Χρήσιμη στην παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία

Ερμηνεία των αποτελεσμάτων και συχνές διαταραχές

Η σωστή ερμηνεία των αποτελεσμάτων των ορμονικών εξετάσεων απαιτεί εξειδικευμένη γνώση και πρέπει πάντα να γίνεται από ιατρό με εμπειρία στην ενδοκρινολογία.

Βασικές αρχές στην ερμηνεία των ορμονικών εξετάσεων

  1. Συνεκτίμηση με κλινική εικόνα:
    • Τα αποτελέσματα πρέπει πάντα να αξιολογούνται σε συνδυασμό με τα συμπτώματα και το ιατρικό ιστορικό
    • Μεμονωμένα μη φυσιολογικά αποτελέσματα χωρίς συμπτώματα μπορεί να μην έχουν κλινική σημασία
  2. Εξέταση του συνόλου των ορμονών:
    • Οι ορμόνες λειτουργούν σε αλληλένδετα συστήματα
    • Η αξιολόγηση μεμονωμένων ορμονών μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένα συμπεράσματα
  3. Συνεκτίμηση των τιμών αναφοράς:
    • Οι φυσιολογικές τιμές μπορεί να διαφέρουν μεταξύ εργαστηρίων
    • Οι τιμές αναφοράς μπορεί να ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και άλλους παράγοντες
  4. Επανάληψη των εξετάσεων:
    • Μεμονωμένες μετρήσεις μπορεί να είναι παραπλανητικές
    • Μερικές φορές απαιτείται επανάληψη ή συμπληρωματικές εξετάσεις

Συχνές ορμονικές διαταραχές

Διαταραχές Θυρεοειδούς

  • Υποθυρεοειδισμός:
    • Χαρακτηρίζεται από αυξημένη TSH και μειωμένη T4/T3
    • Συμπτώματα: κόπωση, αύξηση βάρους, δυσανεξία στο κρύο, ξηροδερμία, δυσκοιλιότητα
    • Πιο συχνή αιτία η θυρεοειδίτιδα Hashimoto
    • Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον υποθυρεοειδισμό και τα συμπτώματά του
  • Υπερθυρεοειδισμός:
    • Χαρακτηρίζεται από μειωμένη TSH και αυξημένη T4/T3
    • Συμπτώματα: απώλεια βάρους, ταχυκαρδία, άγχος, τρόμος, εφίδρωση, δυσανεξία στη ζέστη
    • Συχνότερη αιτία η νόσος Graves
    • Μάθετε περισσότερα για τον υπερθυρεοειδισμό και τη διάγνωσή του

Διαταραχές Αναπαραγωγικού Άξονα

  • Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS):
    • Πιο συχνή ενδοκρινοπάθεια σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας
    • Χαρακτηρίζεται από υπερανδρογονισμό, ανωοθυλακιορρηξία, πολυκυστικές ωοθήκες
    • Συχνά συνδέεται με αντίσταση στην ινσουλίνη
  • Υπογοναδισμός:
    • Στους άνδρες: μειωμένη τεστοστερόνη
    • Στις γυναίκες: μειωμένα οιστρογόνα
    • Μπορεί να είναι πρωτοπαθής (πρόβλημα στις γονάδες) ή δευτεροπαθής (πρόβλημα στην υπόφυση)

Διαταραχές Επινεφριδίων

  • Σύνδρομο Cushing:
    • Υπερπαραγωγή κορτιζόλης
    • Συμπτώματα: κεντρική παχυσαρκία, μώβ ραβδώσεις, λεπτό δέρμα, υπέρταση, διαβήτης
  • Νόσος Addison:
    • Ανεπάρκεια κορτιζόλης και αλδοστερόνης
    • Συμπτώματα: κόπωση, απώλεια βάρους, υπόταση, υπονατριαιμία, υπερκαλιαιμία, υπέρχρωση δέρματος

Διαταραχές Μεταβολισμού Γλυκόζης

  • Διαβήτης τύπου 1:
    • Αυτοάνοση καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος
    • Πλήρης έλλειψη ινσουλίνης
    • Απαιτεί ισόβια θεραπεία υποκατάστασης
    • Περισσότερες πληροφορίες για τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1
  • Διαβήτης τύπου 2:
    • Αντίσταση στην ινσουλίνη και προοδευτική δυσλειτουργία των β-κυττάρων
    • Συχνά συνδέεται με παχυσαρκία και καθιστική ζωή
    • Μάθετε περισσότερα για τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2

Ψευδώς θετικά και ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα

Οι ορμονικές εξετάσεις μπορεί μερικές φορές να δώσουν παραπλανητικά αποτελέσματα:

  • Ψευδώς θετικά (μη φυσιολογικά αποτελέσματα χωρίς πραγματική παθολογία) μπορεί να οφείλονται σε:
    • Στρες κατά τη δειγματοληψία
    • Φάρμακα που επηρεάζουν τα επίπεδα ορμονών
    • Παχυσαρκία (επηρεάζει ορισμένες ορμόνες)
    • Λάθος ώρα δειγματοληψίας (ειδικά για ορμόνες με διακυμάνσεις)
    • Εργαστηριακά σφάλματα
  • Ψευδώς αρνητικά (φυσιολογικά αποτελέσματα παρά την ύπαρξη παθολογίας) μπορεί να οφείλονται σε:
    • Ήπια μορφή της διαταραχής
    • Διαλείπουσα υπερέκκριση ορμονών
    • Ακατάλληλη επιλογή εξετάσεων
    • Παρεμβολή άλλων ουσιών
    • Τεχνικά θέματα κατά την ανάλυση

Σημασία της αξιολόγησης από ειδικό

Η ερμηνεία των ορμονικών εξετάσεων είναι πολύπλοκη και απαιτεί:

  • Γνώση της φυσιολογίας του ενδοκρινικού συστήματος
  • Κατανόηση των μηχανισμών ανατροφοδότησης
  • Εμπειρία στην αξιολόγηση οριακών τιμών
  • Ικανότητα συσχέτισης διαφορετικών ορμονικών παραμέτρων
  • Αναγνώριση των περιορισμών των διαφόρων μεθόδων μέτρησης

Για αυτούς τους λόγους, συνιστάται πάντα η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων από ενδοκρινολόγο ή άλλο εξειδικευμένο ιατρό.

Συνιστάται πάντα να συμβουλεύεστε τον ιατρό σας για την καταλληλότητα και τη συχνότητα των ορμονικών εξετάσεων. Θυμηθείτε ότι η σωστή προετοιμασία για τις εξετάσεις και η ακριβής τήρηση των οδηγιών είναι καθοριστικές για την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων.

Για άτομα με περιορισμένη κινητικότητα ή δυσκολία μετακίνησης, υπάρχει η δυνατότητα για αιμοληψία κατ’ οίκον από εξειδικευμένο προσωπικό, εξασφαλίζοντας άνεση και αξιοπιστία στις εξετάσεις σας.

🎯 Κλείστε ορμονικό έλεγχο στο σπίτι γρήγορα, εύκολα και με ιατρική καθοδήγηση.
👉 Κάντε Κλικ Εδώ για να προγραμματίσετε την εξέτασή σας εύκολα και γρήγορα.

Συχνές Ερωτήσεις

Ποιος γιατρός γράφει ορμονολογικές εξετάσεις;

Ορμονολογικές εξετάσεις μπορούν να συνταγογραφήσουν διάφοροι ειδικοί ιατροί, ανάλογα με την περίπτωση:
Ενδοκρινολόγος: Ο κατεξοχήν ειδικός για όλες τις ορμονικές διαταραχές
Γυναικολόγος: Για εξετάσεις σχετικές με τον αναπαραγωγικό άξονα της γυναίκας
Ουρολόγος ή Ανδρολόγος: Για εξετάσεις σχετικές με τον αναπαραγωγικό άξονα του άνδρα
Παθολόγος: Για βασικές ορμονικές εξετάσεις, όπως θυρεοειδικές ορμόνες
Παιδίατρος ή Παιδοενδοκρινολόγος: Για ορμονικές εξετάσεις σε παιδιά
Νευρολόγος: Για ορισμένες νευροενδοκρινικές διαταραχές

Ποια μέρα του κύκλου γίνονται οι ορμονικές εξετάσεις στις γυναίκες;

Η κατάλληλη μέρα εξαρτάται από το είδος της εξέτασης:
3η ημέρα του κύκλου (αρχή της ωοθυλακικής φάσης): FSH, LH, οιστραδιόλη, AMH (για έλεγχο ωοθηκικής εφεδρείας)
Αξιολόγηση συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών
21η ημέρα του κύκλου (για κύκλο 28 ημερών) ή 7 ημέρες πριν την αναμενόμενη περίοδο: Προγεστερόνη (για επιβεβαίωση ωορρηξίας)
Οποιαδήποτε ημέρα: Θυρεοειδικές ορμόνες (TSH, T3, T4)
Προλακτίνη (ιδανικά το πρωί, μετά από ξεκούραση)
AMH (σχετικά σταθερή σε όλο τον κύκλο)

Τι περιλαμβάνει ένας πλήρης ορμονολογικός έλεγχος;

Ένας πλήρης ορμονολογικός έλεγχος προσαρμόζεται στις ανάγκες κάθε ασθενούς, αλλά συνήθως περιλαμβάνει:
Για γυναίκες:
Θυρεοειδικές ορμόνες: TSH, FT4, FT3, αντι-TPO, αντι-TG (όταν ενδείκνυται)
Αναπαραγωγικές ορμόνες: FSH, LH, οιστραδιόλη, προγεστερόνη, τεστοστερόνη, DHEA-S
Μεταβολικές εξετάσεις: Γλυκόζη νηστείας, ινσουλίνη (σε περιπτώσεις PCOS)
Άλλες ορμόνες: Προλακτίνη, κορτιζόλη
Για άνδρες:
Θυρεοειδικές ορμόνες: TSH, FT4, FT3
Αναπαραγωγικές ορμόνες: Τεστοστερόνη (ολική και ελεύθερη), FSH, LH, προλακτίνη
Άλλες ορμόνες: Κορτιζόλη, DHEA-S (όταν ενδείκνυται)

Χρειάζεται νηστεία για τις ορμονικές εξετάσεις;

Απαιτείται νηστεία 8-12 ωρών για: Γλυκόζη νηστείας και ινσουλίνη
Τεστοστερόνη (για πιο αξιόπιστα αποτελέσματα)
Κορτιζόλη πρωινή (συνιστάται δείγμα 8-9 π.μ.)
Δεν απαιτείται αυστηρή νηστεία για: Θυρεοειδικές ορμόνες (TSH, T3, T4)
FSH, LH, οιστραδιόλη, προγεστερόνη
AMH
Ωστόσο, για ομοιομορφία των αποτελεσμάτων και για περιπτώσεις που απαιτούνται πολλαπλές εξετάσεις, συχνά συνιστάται νηστεία 8 ωρών για όλες τις ορμονικές εξετάσεις.

Πόσο κοστίζουν οι ορμονικές εξετάσεις;

Το κόστος των ορμονικών εξετάσεων ποικίλλει ανάλογα με:
Το είδος και τον αριθμό των εξετάσεων
Το διαγνωστικό κέντρο
Την ασφαλιστική κάλυψη
Ενδεικτικά κόστη (χωρίς ασφαλιστική κάλυψη):
Θυρεοειδικές ορμόνες: 15-30€ ανά εξέταση
Αναπαραγωγικές ορμόνες: 20-40€ ανά εξέταση
Πακέτο ορμονολογικού ελέγχου: 100-300€, ανάλογα με τις περιλαμβανόμενες εξετάσεις
Πολλές από αυτές τις εξετάσεις καλύπτονται από τον ΕΟΠΥΥ με παραπεμπτικό από ιατρό.

Πότε συνιστώνται οι ορμονικές εξετάσεις για διαταραχές περιόδου;

Ορμονικές εξετάσεις για διαταραχές περιόδου συνιστώνται όταν παρατηρούνται:
Απουσία περιόδου (αμηνόρροια) για διάστημα >3 μηνών σε γυναίκες με προηγούμενο κανονικό κύκλο
Ακανόνιστοι κύκλοι (διαστήματα <21 ή >35 ημέρες)
Έντονη αιμορραγία ή παρατεταμένη περίοδος
Συμπτώματα ορμονικής ανισορροπίας (ακμή, υπερτρίχωση, τριχόπτωση)
Πόνος κατά την περίοδο που επηρεάζει την καθημερινότητα
Δυσκολία στη σύλληψη
Οι εξετάσεις συνήθως περιλαμβάνουν FSH, LH, οιστραδιόλη, προγεστερόνη, τεστοστερόνη, προλακτίνη και TSH.